Pollepelpedagogiek

“Ik heb Anthony een paar keer flink op zijn kop gemept met de pollepel. Dat is niet ok en mij doet het meer pijn dan hem. Maar wat moet ik dan?”. Zo start een gesprek tussen jeugdhulpverlener van het buurtteam Karima en Janice, de wanhopige moeder van de opstandige 14-jarige Anthony. De openheid van moeder blijkt de aanloop naar ‘pollepelgate’ te zijn.

Janice gelooft dat Anthony gevaar loopt in de criminaliteit te belanden en in aanraking te komen met geweld op straat dat daarmee samenhangt. Kortgeleden vernam zij van een wijkagent dat Anthony veel optrekt met jongens die in de wijk drugs dealen. Vandaag vond ze wiet in de broekzak van Anthony en toen was de boot aan.

Karima onderkent de risico’s onmiddellijk en vertelt dat er zoiets bestaat als Veilig Thuis. “Veilig Thuis kan gezinnen hulp bieden als een kind in gevaar is”, legt ze uit. Ze besluiten samen te bellen. Karima spreekt uit principe nooit met anderen over cliënten als ze er niet bij zijn. “Met het meldpunt voor kindermishandeling en huiselijk gewè-held…”, schalt het door de luidspreker die Karima per ongeluk een beetje te hard had gezet.

‘Hebt u eigenlijk al een melding gedaan?’

Karima zegt snel: “Ja hallo, met Karima Huppelepup van het buurtteam én met Janice, de moeder van Anthony. Sámen bellen we jullie op omdat Janice zich ernstig zorgen maakt om de veiligheid van Anthony. Janice, vertel jij waar we het zojuist over hebben gehad?”. Janice: “Ok, eh, ik vond dus wiet in zijn broekzak en raakte in paniek. Ik riep Anthony, en toen loog hij hierover en daarom heb ik hem een paar tikken met de pollepel …”. De medewerker van Veilig Thuis onderbreekt haar: “Wat hoor ik daar mevrouw Karima? Wordt er in dit gezin dat ú begeleidt geslagen met pollepels? Heeft u eigenlijk al een melding gedaan?”

Het voorgaande waargebeurde voorval illustreert hoe het middel Meldcode Kindermishandeling en Huiselijk geweld een doel op zich lijkt te zijn. Maar van melden an sich wordt geen kind veiliger. Zeker niet als de aanpak en wijze van communiceren, zoals hierboven, het wantrouwen van ouders aanwakkert.

Engageren en positioneren

De bedoeling van professioneel ingrijpen in verband met onveiligheid en mishandeling is: cliënten als Anthony en Janice helpen maatregelen te treffen die de veiligheid van een kind of jongere doen toenemen. Dat was de focus van Karima toen ze voorstelde Veilig Thuis te bellen. Het succes van dergelijke hulp hangt in sterke mate af van het vermogen van professionals om met de betrokkenen een constructieve samenwerking – ofwel een alliantie - op te bouwen. Het is daarbij zaak om in het contact met cliënten het evenwicht te vinden tussen ‘engageren’ en ‘positioneren’. Engageren wil zeggen dat je energie steekt in de verbinding met gezinsleden en personen uit hun netwerk, begrip toont en goede intenties onderkent. Positioneren wil zeggen dat je in woorden en daden vastberaden vasthoudt aan de bedoeling dat onveiligheid, het gevaar op nieuwe mishandeling, móet stoppen.

Gezamenlijk zoeken naar oplossingen

Hulpverlener Karima steekt geen preek af over de onaanvaardbaarheid van Janice’s pollepelpedagogiek. Janice is open geweest over het voorval omdat ze Karima vertrouwt. Dat is de belangrijkste basis voor partnerschap. Gezamenlijk zoeken ze naar oplossingen voor de reële bedreiging voor Anthony’s welzijn die Janice als veel ernstiger beschouwt dan een paar tikken met een pollepel. Oplossingen die deels in de sociale omgeving gevonden worden. Met Janice en Anthony, die schoorvoetend erkent dat hij de boosheid van zijn moeder wel begreep, spreekt ze af om met een oudere neef in te schakelen. Een neef met een geschiedenis in de criminaliteit. De neef gebruikt zijn eigen ervaringen om de nadelen en risico’s van de straatcultuur die Anthony in verleiding brengt om te hosselen, te bespreken. En hij kan vertellen hoe een radicale keuze en verandering in zijn leven hem ertoe bracht om een opleiding te volgen om zelf jongerenwerker te worden. Karima bijt zich tegelijk vast in het voorkomen van een herhaling van de pollepelscène, bijvoorbeeld door alternatieve opvoedingsstrategieën te bespreken en te oefenen. Omwille van het hoofd van de zoon, het hart van de moeder én het keukengerei is het voorkomen van herhaling precies dat wat Anthony en Janice zelf ook willen.

Artikel in Sozio nr. 2, juni 2021

De gebruikte namen zijn gefingeerd.